Γράφει η Ιωάννα Καλλία
ψυχολόγος της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος (Δομή Φωκίδας)
Ο καθένας από εμάς είναι σαν ένα καλειδοσκόπιο συναισθημάτων. Η καθημερινότητα μας πλημμυρίζει από υποχρεώσεις, επιθυμητές ή όχι, χαρά, δημιουργία, εξέλιξη, αλλά και γεγονότα απρόβλεπτα, εντάσεις, ματαιώσεις, στεναχώρια, θυμό, αίσθημα αδυναμίας. Κάθε κατάσταση δημιουργεί συναισθηματικές αντιδράσεις κι όταν το ισοζύγιο δεν είναι θετικό επέρχεται η συναισθηματική εξουθένωση.
Όταν νιώθουμε εξαντλημένοι χρειαζόμαστε ένα διάλειμμα στην πορεία για να βρούμε την ισορροπία μας, ωστόσο δεν δίνουμε όλοι πάντα στον εαυτό μας αυτήν την ευκαιρία. Συχνά αγνοούμε τα σημάδια της κόπωσης και συναισθηματικού κορεσμού και συνεχίζουμε να προχωρούμε λίγο παραπέρα, λίγο παραπάνω κάθε φορά.
Η συναισθηματική εξάντληση αποτελεί την κατάσταση της συναισθηματικής εξουθένωσης κατά την οποία στερεύουμε από ψυχικά αποθέματα λόγω του συσσωρευμένου στρες από την προσωπική μας ζωή ή τη δουλειά μας ή το συνδυασμό αυτών των δύο.
Άνθρωποι που αισθάνονται συναισθηματικά εξαντλημένοι συνηθίζουν να νιώθουν ότι πλέον δεν έχουν καθόλου δύναμη ή έλεγχο σε όλα όσα συμβαίνουν στη ζωή τους. Μπορεί να νιώθουν ότι έχουν «κολλήσει» σε μια κατάσταση, κι αυτό γιατί τα καταπιεσμένα συναισθήματά μας δεν εξαφανίζονται, περνούν στο ασυνείδητό μας και από εκεί συνεχίζουν να ασκούν την επιρροή τους, καθορίζοντας τις συμπεριφορές και τις αποφάσεις μας.
Ποια είναι, πιο συγκεκριμένα, τα συμπτώματα της συναισθηματικής εξάντλησης;
Μπορεί να είναι συναισθηματικά, αλλά και σωματικά και ενδέχεται να βιώνονται διαφορετικά από άτομο σε άτομο. Ενδεικτικά περιλαμβάνουν:
- Έλλειψη κινήτρου
- Διαταραχές ύπνου
- Ευερεθιστότητα
- Σωματική κόπωση
- Αισθήματα απελπισίας
- Διαταραχές μνήμης/Αφηρημάδα
- Απάθεια
- Πονοκεφάλους
- Αλλαγές στην όρεξη
- Νευρικότητα
- Δυσκολία στη συγκέντρωση
- Δυσκολία στην τήρηση προθεσμιών
- Ξεσπάσματα θυμού
- Κυνισμό ή απαισιοδοξία
- Αίσθημα φόβου ή θλίψης
Το άτομο που βιώνει αυτή την κατάσταση μπορεί να αναρωτηθεί γιατί να του συμβαίνει αυτό, αλλά είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε πως είναι απόλυτα φυσιολογικό να νιώθουμε στρες και ανησυχία στην καθημερινότητά μας. Ειδικά σε μια τόσο απαιτητική επικαιρότητα που βιώνουμε. Η χρονιότητα και η ένταση του στρες είναι αυτοί οι παράγοντες που το καθιστούν επιβλαβές για την υγεία μας και μας βάζει σε κίνδυνο για γενική εξουθένωση, καθότι με τον καιρό μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας. Το χρόνιο στρες μπορεί να επηρεάζει το ανοσοποιητικό σας σύστημα, την καρδιά, το μεταβολισμό και τη συνολική σας ευεξία.
Οι αιτίες της συναισθηματικής εξάντλησης ενδέχεται να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, καθότι μια ψυχοπιεστική κατάσταση για ένα άτομο μπορεί να είναι απολύτως διαχειρίσιμη για κάποιο άλλο. Ωστόσο υπάρχουν κάποιες κοινές αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν σε συναισθηματική εξάντληση, όπως:
- δουλειές με έντονη πίεση, όπως οι νοσοκόμοι -ες, γιατροί, αστυνομικοί και οι δάσκαλοι, ειδικά σε αυτή τη φάση της υγειονομικής κρίσης
- οι ώρες εργασίας ή η απασχόληση με μια δουλειά που δεν επιθυμείτε
- η απόκτηση ενός παιδιού και η ανατροφή του
- οικονομικές δυσκολίες ή φτώχεια ή και η απουσία στέγης
- η ανάγκη φροντίδας ενός αγαπημένου προσώπου
- ένα διαζύγιο ή/και οι μακροχρόνιες διαδικασίες του
- απώλεια μέλους από το οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον
- χρόνια νοσήματα ή ατυχήματα
Ας δούμε όμως, πώς μπορούμε να διαχειριστούμε την συναισθηματική εξάντληση.
Η μυστική λέξη είναι η πρόληψη και η φροντίδα του εαυτού και το κλειδί στη διαχείριση η καλλιέργεια της ψυχικής μας ανθεκτικότητας.
Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να ξεκινήσουμε από την καθημερινότητά μας. Χρειάζονται αλλαγές στον τρόπο ζωής μας για να ανακουφιστούμε από τα συμπτώματα της συναισθηματικής εξάντλησης. Αυτές οι αλλαγές δεν είναι εύκολο να επιτευχθούν, αλλά θα γίνονται ευκολότερες όσο βάζουμε στη ζωή μας και δομούμε σιγά σιγά πιο υγιείς συνήθειες. Καθημερινές μικρές αλλαγές μας βοηθούν να διαχειριζόμαστε τα συμπτώματα και να προλαμβάνουμε την εξουθένωση, όπως ο περιορισμός των ψυχοπιεστικών παραγόντων, η εγκατάσταση μιας ισορροπημένης και υγιεινής διατροφής, οποιαδήποτε μορφή σωματικής άσκησης, καθώς και μια υγιής ρουτίνα ποιοτικού ύπνου.
Άλλοι απλοί τρόποι για να ανακουφιστούμε από το στρες είναι η συζήτηση με έναν φίλο ή με ένα μέλος της οικογένειας. Το άτομο που ακούει δεν είναι απαραίτητο να λύνει τα θέματα μας, αλλά μπορεί να είναι ένας καλός ακροατής. Επίσης, το να κατανοούμε πότε χρειαζόμαστε να κάνουμε ένα διάλλειμα και όντως να το εφαρμόζουμε, είναι σημαντικό είτε θέλουμε να πάμε διακοπές ή απλά να έχουμε λίγο χρόνο για τον εαυτό μας στην καθημερινότητα για να δούμε ταινίες, να πάμε μια βόλτα ή και να μην κάνουμε τίποτα. Είναι μικρά πράγματα που βοηθούν ωστόσο, πολύ.
Κάτι ακόμα που βοηθάει είναι η καλλιέργεια της ψυχικής ανθεκτικότητας, δηλαδή η διαδικασία της επιτυχούς ανταπόκρισης – προσαρμογής στις αντιξοότητες, στις τραυματικές εμπειρίες, στην κρίση ή άλλες πηγές στρες. Έχοντας ανθεκτικότητα δε σημαίνει ότι θα νιώθουμε πάντα θετικά συναισθήματα ή δε θα βιώνουμε αρνητικές καταστάσεις. Σημαίνει ότι μπορούμε να απαντάμε σε αυτές, να τις διαχειριζόμαστε και να συνεχίζουμε σταθερά την πορεία της ζωής μας, υιοθετώντας αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης των δυσκολιών που προκύπτουν.
Η αντιμετώπιση της συναισθηματικής εξάντλησης είναι πολύ συχνή και δεν έχει σημασία ποιος είσαι ή τι κάνεις. Αν όμως, στην πορεία, καθώς θα προχωρούμε σε αλλαγές στον τρόπο ζωής μας παρατηρούμε πως δεν μπορούμε να περιορίσουμε το στρες, υπάρχει η δυνατότητα να ωφεληθούμε από τη διαθέσιμη βοήθεια που υπάρχει. Είναι σημαντικό να ζητήσουμε τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας. Ένας ειδικός θα μας δώσει τα εργαλεία που χρειαζόμαστε για να ανταποκριθούμε σε αυτή τη δύσκολη περίοδο.
Στο νομό Φωκίδας η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος μέσω των μονάδων της παρέχει καθημερινά δωρεάν υπηρεσίες διάγνωσης, εκτίμησης, αξιολόγησης και θεραπευτικής αντιμετώπισης. Οι υπηρεσίες παρέχονται κατ’ οίκον, στα Περιφερειακά Ιατρεία, στα Κέντρα Υγείας και στα γραφεία της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας Φωκίδας και του Κέντρου Ημέρας παιδιών, εφήβων και ενηλίκων που εδρεύουν στην Άμφισσα. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνείτε στο τηλέφωνο 22650 22924 ή να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του φορέα στο ekpse.gr.